کتاب نوشداروی طرح ژنریک، مثل خالق ش چیز عجیب و غریبی است.
من هیچ وقت سید حسن حسینی را از نزدیک ندیدم اما عکس ها و شعرهایش– و حتی یادداشت هایش- را که کنار هم می گذارم، تصور می کنم کلماتی مثل “نیش قلم” و یا “تلخی گزنده ی طنز” را برای او تراشیده اند.
این موشن کامنت -که در پروژه ی “فرزند ایران” درباره اش ساخته اند- به معرفی حیات ادبی اش می پردازد اما من فکر می کنم، روحیات ش از لیست کارنامه اش بیرون نمی آید!
یادم هست در یکی از یادداشت هایش – که به مرورِ دسته ها و آحاد شعرای معاصر پرداخته بود- هر کسی را با حداقل کلمات و در صریح ترین شکل ممکن می نواخت؛ مثلا در مورد علیرضا قزوه نوشته بود از دسته ی “طلبه-شاعران” و بعد چند خطی درباره ی ویژگی های این دسته قلم زده بود که:
“عناصر متعلق به این پدیده در عرصه ادبیات انقلاب و جنگ هم فوایدی داشته‌اند و هم مضراتی. مضراتشان بیشتر به حوزه‌های مدیریتی در مراکز فرهنگی خالص، یا مراکز نظامی- فرهنگی مثل قسمت‌های اداری سپاه، بسیج و نهادهای دیگر برمی‌گردد. گهگاه «تئوریزه کردن تنگ‌نظری» زیر عنوان «مصلحت‌های انقلابی» به برخی از عناصر این پدیده نسبت داده می‌شود. صحت و سقم این «نسبت دادن» را گذر زمان کمی روشن کرده و روشن‌تر نیز خواهد کرد. فوائد اینان جلب اعتماد مدیران کلان برای انجام پروژه‌های فرهنگی بوده است. آخر طلبه بودن، سال‌های سال معادل بوده است با «مورد وثوق و اطمینان بودن». قزوه از این بابت مصدر خدمت‌هایی بوده است. مخصوصا در صفحه «بشنو از نی» در روزنامه اطلاعات او، من شاهد بوده‌ام که گاه از جیب خود و به نام مدیران موسسه اطلاعات حق‌التالیف‌هایی هم پرداخت کرده است!”
می بینید؟
“صریح” می تواند واژه ی خوبی برای وصف لهجه ی این شاعرِ استاد دانشگاهِ قدبلندِ خط ریشِ پایین باشد. اما از طرفی هم نمی توان انکار کرد که زبانِ هنر، شعر و طنز عرصه ی کنایه گویی است. احتمالا مزه ی معجون صراحت و طنز، تلخ خواهد بود و “نوشداروی طرح ژنریک” هم قبل از هرچیزی، تلخ است؛
شاعری خرما را
با خدا قافیه کرد
تاجران رحم به حالش کردند،
ناقدان، شاعر سالش کردند!
تاجر، ناقد،زاهد و عارف در این کتاب، با نیش قلم حسینی، گزیده شدند اما همگی بعد از شاعر!
جالب بودن کتاب هم به همین خاطر است که صرفا به نقد اجتماعی از دیدگاه شاعر بر نمی گردد بلکه دستمایه و سوژه اش برای نقد، همین “شعر و شاعری” است. برای اینکه قدر این حرکت بدیع را بدانیم کافی است تصور کنیم قوه ی قضاییه برای مبارزه با فساد، از خودش شروع کرده است و یا سازمان جنگل ها و مراتع پیش از دیگران، رفع تصرف مراتع و جنگل ها را از زمین هایی که خودش در کاربری غیر تخصصی بکار گرفته است، کلید بزند.
همین اسمِ “طرح ژنریک” اولین پتک قلم بر سر “شعر و شاعری” است.
در نسخه ای که من از انتشارات سوره ی مهر خریدم، سعید یوسف نیا، مقدمه ای نوشته است که اینطور شروع می شود:
“در این دوران که شاعران تاجر و تاجران شاعر، همچون قارچ از گوشه و کنار زمین بایر ادبیات رسمی و غیر رسمی، سر بر می آورند و هریک نیز محصولی مشابه تولید می کنند، بجا بود که طرح ژنریک، از انحصار داروسازان خارج شود و در این مقوله نیز به اجرا در آید!
چنین بود که شاعر این مجموعه، نه به دارو که به نوش داروی طرح ژنریک متوسل شد ….”